Kapitalizm ve Özgürlük “Milton Friedman, dikkat çekici analitik yetenekleri ve teknik ustalığıyla diğerlerinden ayrılan, ABD’nin olağanüstü iktisatçılarından biri. Her zaman aydınlatıcı, özgür, cesur, zeki ve en önemlisi de ufuk açıcı.”
Henry Hazlitt, Newsweek
“Kendi meslektaşlarının düşünüş şeklini büyük ölçüde değiştirebilen bir profesör çok nadirdir. Dünyanın değişmesine etki edeni daha da nadirdir. Friedman ikisini de başardı.”
Stephen Chapman, Chicago Tribune
Kapitalizm ve Özgürlük’ün ilk baskısı 1962 yılında yayınlandığında, Büyük Buhran’ın acı hatıraları Amerikan halkının önemli bir kısmının hafızasında halen canlıydı. O dönemde, entelektüellerin yanı sıra hem Cumhuriyetçi hem Demokrat siyasetçilerin de tercihleri Keynesyen politikalardı. Böyle bir atmosferde yayınlanan Kapitalizm ve Özgürlük’te Friedman, devlet müdahalesinin niyet edilmemiş kötü sonuçlarına dikkat çekti. Rekabetçi kapitalizmin teorik ve pratik üstünlüklerini açık ve kuvvetli bir şekilde izah etti.
Friedman, bu kitapta, ekonomik özgürlükler ile siyasî özgürlükler arasındaki bağıntıyı net bir şekilde ortaya koymuştur. Friedman’ın iktisat felsefesinde merkezî bir tema olan rekabetçi kapitalizm, hem iktisadî özgürlüğe ulaşmak için bir araç hem de siyasî özgürlük için gerekli bir koşuldur.
Güncelliğini o zamandan bu yana dünyanın pek çok yerinde koruyan önemli pratik konulara rekabetçi kapitalizm perspektifinden yaklaşımlar sunan Friedman, devletin, duhul ettiği alanlardaki olumsuz etkilerini araştırmış ve bunlara çözüm önerileri getirmiştir. Devlet müdahalesinin etkilerinin yoğun bir şekilde hissedildiği uluslararası ticaret, malî politika, eğitim sistemi, ayrımcılık, tekeller, ruhsatlandırma, gelir dağılımı, sosyal refah politikaları ve yoksulluk gibi konular bu kitabın odaklandığı alanlardandır.
Kapitalizm ve Özgürlük, 20. Yüzyıl’ın en etkili ve etkileyici kitaplarından birisi olarak gösterilmektedir. İlk edisyonundan sonra birkaç kez revize edilen kitap, onlarca dile çevrilmiş, tüm dünyada yüzbinlerce okura ulaşmıştır. Kitap, birçok ülkenin iktisat politikasını etkileyen fikirleri yaymasının yanı sıra Friedman’ın 1976 yılında Nobel İktisat Ödülü almasında etkili olmuştur.
Tercih ÖzgürlüğüMilton Friedman 20. Yüzyıl’ın en etkili politik iktisat düşünürlerinden biridir. 1930’lardan 1970’lere kadar egemen iktisadî paradigma olan Keynesyen iktisatın hakimiyetine son veren ve klasik geleneğin izinde yeni makro iktisat okullarının yükselişine öncülük eden isim Friedman’dır. 1980’li yıllarda ABD’de Reagan, İngiltere’de Thatcher, Türkiye'de Özal liderliğinde yapılan ekonomik reformların ilham kaynağı ve fikri öncüsünün de Friedman olduğunu söylemek mümkündür.
Milton Friedman ile –aynı zamanda entellektüel yoldaşı da olan– eşi Rose Friedman, birlikte kaleme aldıkları bu eserde devletçi-kumandacı zihniyete karşı serbest piyasacı argümanları ustalık ve incelikle ele alıyorlar. Bunu yaparken düzenlemelerin, kanunların, devlet personeli ve kurumlarının, dolayısıyla kamu harcamalarının artmasıyla özgürlüğün nasıl aşındığını ve refahın nasıl azaldığını açıklıyorlar. Bunun yanında devlet müdahalesinin iyi niyetle bile yapılsa nasıl da tam tersi istikamette sonuçlar ürettiğini gösteriyorlar. Bu menfî sonuçları telafi etmek için devletin daha fazla düzenleme, kanun, personel ve kuruma ihtiyaç duyduğunu; sonuçta hem refahın hem de büyüyen devlet karşısında özgürlüğün daha hızlı eridiğini gözler önüne seriyorlar.
Dünyanın politik ve ekonomik açıdan en özgürlükçü ülkelerinden biri olarak görülen Amerika Birleşik Devletleri’nde devletçi-kumandacı bürokratik zihniyetin icraatlarına güçlü eleştiriler yönelten Friedmanlar tespit ettikleri ekonomik (ve aslında politik) sorunlara karşılık tedavi reçeteleri de sunuyorlar. Sosyal güvenlik sisteminden eğitime kadar birçok alanda kazılar yapıp tespit ettikleri sorunlara karşı çözüm önerilerini tartışıyorlar.
Popülist hareketler ve devletçi-kumandacı yönelimler hemen her nesilde tekrar tekrar ortaya çıkabildiği ve buna karşı bilinçli ve tetikte olmak gerektiği için, Tercih Özgürlüğü çok uzun yıllar daha bir modern klasik olarak kalacaktır.
